Wprowadzenie do nowelizacji Konstytucji
Podstawowym założeniem przedstawionej nowelizacji Konstytucji jest reforma ustrukturyzowania Senatu jako organu wzmacniającego prawa wspólnot samorządowych i podnoszącego jakość prawa. Dążenie do ochrony instytucji o szczególnym znaczeniu dla funkcjonowania państwa i ochrony praw obywateli przed nadmierną centralizacją władzy, jest odpowiedzią na obecne wyzwania polityczne. Zmiana kładzie nacisk na ograniczenie partykularyzmu, który jest wynikiem koncentracji na rywalizacji partyjnej oraz konflikcie między rządem a opozycją, charakterystycznym dla pracy Sejmu.
Nowelizacja zakłada, że samorząd terytorialny, jako instytucja zbudowana w logice nowego państwa, podjęła odpowiedzialność za sprawy publiczne z korzyścią dla dobra wspólnego. Doświadczenia samorządowców są cenne i powinny być wykorzystywane dla lepszego funkcjonowania państwa. Projekt wyraża zaufanie do przedstawicieli władz lokalnych i regionalnych, przekazując im uprawnienia do wyboru senatorów, co ma na celu nie tylko przeciwdziałanie centralizmowi, ale również maksymalne wykorzystanie potencjału samorządności.
Zgodnie z proponowanymi zmianami, Senat miałby składać się z 50 senatorów, wybieranych na czteroletnią kadencję przez wojewódzkie samorządowe kolegia wyborcze. Struktura kolegiów, złożona z przedstawicieli różnych szczebli samorządu terytorialnego, ma na celu zapewnienie szerokiej reprezentacji interesów lokalnych i regionalnych. Takie podejście do wyboru senatorów ma na celu nie tylko wzmocnienie pozycji samorządów, ale również zapewnienie bardziej zrównoważonej i reprezentatywnej legislacji na szczeblu krajowym.
Nowa podstawa wyboru Senatu
Zwiększenie roli samorządu
Kształtowanie polityki krajowej
Ochrona instytucji konstytucyjnych: Nowe kompetencje Senatu
Nowelizacja rozszerza również kompetencje Senatu w zakresie powoływania organów konstytucyjnych zobowiązanych do bezstronności. Propozycja, aby to Senat powoływał samodzielnie Rzecznika Praw Obywatelskich oraz na wniosek Prezydenta – Prezesa Narodowego Banku Polskiego, ma na celu wzmocnienie niezależności tych instytucji. Takie rozwiązanie ma zapobiegać politizacji kluczowych stanowisk i zapewniać stabilność instytucjonalną w obszarach kluczowych dla funkcjonowania demokratycznego państwa.
Niezależność Senatu: Zabezpieczenie przed politycznymi turbulencjami
Kluczowym elementem nowelizacji jest zapewnienie niezależności Senatu wobec Sejmu, co ma na celu ochronę drugiej izby przed doraźną presją polityczną. Przyjęcie zasady, że rozwiązanie Sejmu nie pociąga za sobą rozwiązania Senatu, jest próbą zapewnienia ciągłości pracy ustawodawczej. Taka regulacja ma na celu uniknięcie przerywania biegu prac nad ważnymi ustawami z powodu zakończenia kadencji Sejmu lub innych czynników politycznych.
Nowa struktura i niezależność Senatu mają umożliwić izbie wyższej pełnienie roli współustawodawcy w sposób bardziej efektywny niż dotychczas. Wprowadzenie szczególnego trybu ustawodawczego dla ustaw o wyjątkowym znaczeniu ustrojowym, takich jak te dotyczące wyborów czy statusu centralnych instytucji konstytucyjnych, ma na celu zwiększenie stabilności prawnej i ustrojowej państwa.
Tradycja ustrojowa i nowoczesność: Połączenie sił dla dobra państwa
Projekt nowelizacji nawiązuje do najlepszych tradycji polskiej myśli ustrojowej, akcentując znaczenie aktywności obywatelskiej i samorządności jako źródeł siły państwa. Przypomnienie o Konstytucji 3 maja, która rozszerzyła prawa obywatelskie i nadała prawa miastom, podkreśla długofalowe zaangażowanie w rozwój demokracji lokalnej i regionalnej. Nowelizacja ma na celu przełamanie praktyk centralistycznych i pełne wykorzystanie potencjału samorządności, co jest w interesie Rzeczypospolitej.
Zmiany proponowane w nowelizacji Konstytucji są krokiem w kierunku zwiększenia roli samorządów w procesie ustawodawczym oraz wzmocnienia niezależności instytucji konstytucyjnych. Poprzez redefinicję struktury i funkcji Senatu, projekt zakłada stworzenie solidniejszego fundamentu dla demokracji parlamentarnej, gdzie samorządy odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu prawa i polityki państwa. Takie podejście ma na celu nie tylko wzmocnienie pozycji samorządów, ale także zapewnienie bardziej zrównoważonego i reprezentatywnego systemu ustawodawczego, który odpowiada na współczesne wyzwania społeczne i polityczne.